XA LOSTI XA ƤAAL - MEDITEERANE

Mediteerane refu o maag ole rokna ndeer Afrik fo Saax-a-Nduɓaaɓ. O maag olaaga Sedar a jootoogu, a ref na kaal, a xet fo tukloor, ta jopir xire fee. Ne I laytuuna taa took, xire tig ƭomu yoo, moɠtaa no nqaariitoor fo andir no soldaar. Mbanuu da moofna a mbaxtaanaa, a anda yee o leng andee na den oxe na yenkaa no mbufir naa feet :

Soo um dak o reef no simanqol of : Jalo !
A saƭtoor a ɓoowaa xa ƥay in,
A qalaat a ngaalraa no lak in ke mbogna yaay.

Soldaar we we na bato le, a ƈookaa o xod a bato xire kaa na mbombardeaa Almeria. A anda yee den oo teen a mujaa :

No Maag-o-Ndeedeer a soƥ’u in, daɓ xeet yeeq,
foof le bulo a meleƈaa nen a mbeel xa cumaiñaan
Soo a kaal xarbaxay a mbi o xod, a nduxdaa nqeen took Almeria,
po-oy fo ngan no wiin a siiƭaa.

Yaqanee den waxtaan. Owe laytaa kaa jofna no saax le da ndimeena, bo no tew oxaa Timbo Jalo fesna a cinj. Xire fee refna mbaambir fa und ale na jaageejaa too da ndef ndeer o maag na ɓisaa fit no wiin. Na kaal ale koy, refee yee soldaar soom ndefu teen. A jega waa na ƈufaa a ñoq ale, a mbug o njaɓnook maa moɠna woor :

I laya kaa jofna na Afrik,
Nqeñ lewetu yaxatiid tuñ janj no tew o ƥaal
Fo tuñ o qol kaaf yaa nqeñ a yetnaa a cun.
I laya kaa farna na Fuuta,
Tagid of a lewet nen a kid of fa ƭelem of.
Andaam ee war’aa faax o rimel nen o tew oxaa Timbo
xa ƥay axe yeeɓoogoonga, a ndefan yaand o yeng.

I laya kaa jofna no saax no wiin ɓaal,
matir bo a kand in a nduqraa wee siid lingru.
Meene o laaw Afrik a fiɗoogu, a ɗas a ngid njeeƈ,
Kam a kaal ale, wiin a ndiid boo qooc den a yen na ngas
yaam a und ale na jaageejaa.

Ndaa pañtee leek-leek, no lak teemeed, xa ƈeel fa xa buuq
A yoɗoox nen jaƥatilax a lamb na baq, a mbuuɗaa o ñoow kam nqeñ ne
riɗiidna bo na pom fee o moxolaare sutooru suu-perefektiir fo ped um ŋoobu
A garna, a ɓaynuwiid cinj o mbec,
A galagaa na peepeer kumpa a pec fa xa coc axaa andeerna mbiɗ ndaxar...

Ye asoor a garna, o xoor-mbeet a inu, a ref oxe na falakaa na asamaan no mbuyukuun. A palak aleene ɓisiida no yiif ee Seeŋoor fa Jalo yoo ngair den o wootwangee meene daykaa, yaam oxuu refna na den a waaga xonkaa o feet kam xire fee : Ye I asooraa, o xoor o maak a yoɗwa, a ref mbuƭ-o-mbalak, a xooland a tagid of.

Soo um dak o lay ee : Jalo !
Wee : Seeŋoor !